Czym jest sankcja kredytu darmowego ?

Sankcja kredytu darmowego

Sankcja kredytu darmowego to instrument prawny mający na celu ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami banków i instytucjami parabankowymi w związku z zawieranymi przez te podmioty z konsumentami umowami. Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, jeżeli instytucja taka narusza szereg szczegółowo wyliczonych w ustawie obowiązków, w tym przede wszystkim obowiązków w zakresie informacji przekazywanych konsumentowi na etapie zawierania umowy, konsument ma prawo do skorzystania z tej sankcji, co pozwala na spłatę kredytu bez odsetek i innych kosztów.

Już od kilku lat sprawy związane z sankcją kredytu darmowego są rozpoznawane przez polskie sądy. Dotychczasowa praktyka orzecznicza sądów była jednak niejednolita – część z nich roszczenia kredytobiorców w związku ze zgłoszonymi wadliwościami umów kredytowych czy pożyczek uznawała za uzasadnione i uwzględniała powództwa, część zaś nie dopatrywała się uchybień po stronie banków lub uznawała uchybienia za nieistotne na tyle, by uzasadniały one zastosowanie sankcji kredytu darmowego. Stąd też wynikła potrzeba dokonania wykładni przepisów, a zarazem ujednolicenia orzecznictwa w tego typu sprawach, a środkiem ku temu są właśnie orzeczenia wydawane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

W dniu 13.02.2025 r. TSUE wydał pierwszy wyrok w polskiej sprawie, oznaczonej jako C-472/23, dotyczącej sankcji kredytu darmowego (SKD). Orzeczenie to dotyczyło sprawy, w której Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy już w czerwcu 2023 r. rozpoznając sprawę, powziął poważne wątpliwości co do praktyk banku i skierował pytania prejudycjalne do TSUE – zapytania dotyczyły nieuczciwych postanowień umowy kredytowej, które wpłynęły na wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) oraz zasad dotyczących podwyższania opłat kredytowych. Wyrok ma znaczące konsekwencje dla ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami banków, a wykładnia przepisów dokonana przez TSUE jest zasadniczo prokonsumencka.

Co orzekł TSUE?

RRSO i naruszenie obowiązku informacyjnego: TSUE stwierdził, że błędne określenie RRSO, które wynika z obecności w umowie następczo stwierdzonych nieuczciwych postanowień, nie stanowi samo w sobie naruszenia obowiązku informacyjnego, bowiem ten musi być spełniony w chwili zawierania umowy przy istnieniu określonych założeń. Ważne jest jednak, by banki podawały pełne i rzetelne informacje o kosztach kredytu, ponieważ brak pełnej informacji o RRSO pozbawia konsumentów możliwości dokładnej weryfikacji zobowiązania. TSUE wskazał także na bardzo istotną kwestię, mianowicie: „obowiązek wskazania RRSO w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły nie ogranicza się do zakazu zaniżania go, ponieważ błędne wskazanie RRSO może również zasadniczo polegać na zawyżeniu jego wartości”. Orzeczenie TSUE w tym zakresie ma doniosłe znaczenie, bowiem banki bardzo często naliczały odsetki od kosztów kredytowanej prowizji czy opłat okołokredytowych, takich jak np. koszty ubezpieczenia, co automatycznie powoduje zawyżenie wysokości RRSO.
Podwyższanie opłat: TSUE orzekł, że kredytodawca nie może podwyższać opłat związanych z wykonywaniem umowy w sposób, który uniemożliwia konsumentowi weryfikację zasadności i skali tych podwyżek. Banki muszą jasno określić okoliczności, w których opłaty mogą wzrosnąć, a także wysokość tych wzrostów, by konsument mógł zweryfikować swoje zobowiązanie.
Proporcjonalność SKD: TSUE uznał, że sankcja kredytu darmowego, czyli pozbawienie kredytodawcy prawa do naliczania odsetek i opłat, powinna być stosowana niezależnie od stopnia powagi naruszenia przez kredytodawcę, pod warunkiem, że naruszenie to uniemożliwiło konsumentowi weryfikację swojego zobowiązania. Oznacza to, że każda nieprawidłowość w umowie, która uniemożliwia konsumentowi ocenę zakresu jego zobowiązania, uprawnia do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

Podsumowując, wyrok TSUE wzmacnia pozycję konsumentów, pozwalając im na łatwiejsze dochodzenie swoich praw w sytuacjach, gdy banki stosują nieuczciwe postanowienia umowne. Orzeczenie wprowadza istotne zmiany w praktyce sądowej, stwierdzając, że każde naruszenie obowiązków informacyjnych, które uniemożliwia konsumentowi ocenę swoich zobowiązań, może skutkować zastosowaniem SKD. W praktyce oznacza to, że nawet drobne naruszenia, takie jak błędne podanie informacji o opłatach czy braku jasnych zasad podwyższania opłat, mogą prowadzić do spłaty kredytu bez dodatkowych kosztów.

Co dalej?

Przytoczone orzeczenie z 13.02.2025 r. jest pierwszym wydanym przez TSUE w sprawie dotyczącej SKD zawisłej przed polskim sądem, jednak TSUE wciąż rozpatruje sprawy związane z kredytami konsumenckimi w innych „polskich” sprawach. Warto wspomnieć choćby o sprawie C-71/24 (pytanie prejudycjalne Sądu Okręgowego w Krakowie), czy C-180/24 (pytanie prejudycjalne skierowane przez Sąd Okręgowy w Poznaniu), które również oczekują na rozstrzygnięcie przez TSUE.

Kierunek nadany przez TSUE omawianym wyrokiem pozwala domniemywać, że kolejne wydawane przez niego orzeczenia dotyczące kwestii kredytów konsumenckich w dalszym ciągu pozostaną w duchu prokonsumenckiej wykładni, tym bardziej, że przed trzema tygodniami TSUE, odpowiadając na podobne pytanie słowackiego sądu, również zajął stronę konsumentów orzekając, że założenia przyjęte do obliczenia RRSO muszą być wyraźnie wskazane w umowie o kredyt i nie wystarczające jest w tym względzie, to aby konsument mógł je samodzielnie zidentyfikować, analizując warunki tej umowy – umowa powinna wskazywać więc w sposób przejrzysty wszystkie założenia przyjęte do wyliczenia wysokości RRSO (sprawa C-677/23).

Niewątpliwie wydane przez TSUE orzeczenie stanowi przełom w ochronie konsumentów przed nieuczciwymi praktykami banków, oferując im skuteczne narzędzie w postaci sankcji kredytu darmowego. Wprowadza on jasne zasady, które zobowiązują banki do pełnej przejrzystości w zakresie informacji o kosztach kredytu, podwyższania opłat i innych warunków umowy, zapewniając konsumentom lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami. TSUE nie dzieli przy tym uchybień na te istotne bądź te niewielkie – każde stwierdzone uchybienie w umowie zawartej z instytucją bankową uprawnia kredytobiorcę do zakwestionowania umowy przed sądem i skorzystania z przewidzianej prawem narzędzia w postaci sankcji kredytu darmowego.

Sprawdź, czy możesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego.

Zachęcamy Cię do kontaktu i przesłania Twojej umowy, celem dokonania jej bezpłatnej analizy. Pamiętaj, że z sankcji kredytu darmowego możesz skorzystać, jeżeli zawarłeś z bankiem jedną z następujących umów:

- umowę pożyczki
- umowę kredytu gotówkowego
- umowę kredytu hipotecznego lub pożyczki hipotecznej zawartą w terminie od 18.12.2011 r. do 21.07.2017 r. na kwotę nie większą niż 255550 zł
- umowę leasingu i najmu, jeżeli umowa odrębna od tych umów przewiduje obowiązek nabycia przedmiotu umowy przez konsumenta

Pamiętaj również, że sankcja kredytu darmowego dotyczy umów aktywnych lub wykonanych (całkowicie spłaconych) maksymalnie w okresie ostatnich 12 miesięcy. Umowa nie może być również zaciągnięta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Z ramienia Adwokata Łukasz Kowalskiego, autorem artykułu jest r.pr. Kamil Kocela